چگونه طرح درس بنویسیم؟
یکی از مواردي که قبل از نوشتن طرح درس باید مورد توج ه قرار گیرد، پاسخ به این چند سوال ساده است: چه کسی ؟ چه چیزي را ؟ در چه جا و مکانی ؟ به چه کسی ؟ با چه روش و امکاناتی؟ و به چه منظوري آموزش می دهد؟
براي پاسخ به این سوال که به چه منظوري آموزش می دهیم این فصل را براي یافتن پاسخ ، می توان به عنوان منبع در نظر گرفت:
گام اول مطالعه اهداف کلّی:
این است که متن درس و یا محتواي آموزشی که می بایست درآن روز تدریس شود مطالعه و نکات کلیدي ، اطّلاعات طایی ، مفاهیم جدید و مهارتهاي نو را یادداشت کنید تا اهداف جزیی درس استخراج شود . به استناد کتاب ایور کی دیویس ؛ مدیریت یادگیري، ترجمه داریوش نوروزي، شیراز، راهگشا، ١٣٧٣، چاپ اول فصل سوم ابتدا محتواي آموزشی که باید اهداف آموزشی از روي آن یاد داده شود را با دقت مطالعه کرده سپس براي دروس نظري و شفاهی قاعده نویسی و براي دروس عملی و مهارتی کنش نویسی کنید.
براي تبدیل کردن اهداف کلّی آموزشی به اهداف جزیی ؛ابتدا مبحث درسی را به اجزاء متشکّله اش شکسته و براي هر قسمت یك هدف طراحی کنید بگونه اي که بداند کدام قسمت را ابتدا تدریس نماید و کدام مبحث ارتباط مستقیم و مؤثّر با اهداف و نیاز هاي آموزشی فراگیران دارد. قاعده و یا تعیین نکته کلیدي که معلّ را به هدف آموزشی مرتبط می سازد از اهمی ت خاص ی بر خورد است به گونه اي که می بایست در هنگام نوشتن آن به نکات ذیل توجه نمود:
١-١ – هر قاعده حاوي یك حقیقت و یا ایده بوده و تنها با یك فعل اصلی نوشته شود.
٢-١- سطح عمومی قواعد باهم هم خوانی و سطح دشواري آنها هم از ساده به مشکل نوشته شود.
٣-١- شکل جمات منفی ، شرطی و یا ربطی نباشد و جمله صریح و ساده بیان شود. ٤-١- از لحاظ وظیفه حیاتی و ضروري باشد .
4-١- قواعد از ساده به سخت، از دانسته به نادانسته ، از محسوس به مجرد و از مشاهده به سوي استدال مرتب شوند.
5-١- در نوشتن قواعد محتواي درسی از کل به جزء نگاه کرده و هنگام ارزشیابی از جزء به کل حرکت کنید.
بعد از آنکه قواعد و یاکنش هاي مورد انتظار را نوشتید مسیر و چارچوب فعالیت خودش را نشان داده و متوجه می شویم که هدف درس چیست با مشخص شدن هدف اصلی درس اکنون هنگام نوشتن هدف رفتاري است یعنی این قواعد با یک سناریوي ذهنی تبدیل به عملی گردد تا فراگیر در مسیر و محیطی
مناسب به سوي آن سوق داده شود.
چند راهنمایی درخصوص نوشتن هدف هاي جزیی درس :
١-هر هدف کلی را با یك فعل (می داند ، ارزش قائل میشود ، …) بیان کنید.
هدف : جمع اعداد
هدف اصلاح شده : جمع اعداد دو رقمی با دو رقمی را یاد می گیرد.
٢-کلمات و عبارات اضافی و غیر ضروري مانند دانش آموز می تواند یا دانش آموز توانایی آن را دارد که …… را بکار نبرید .
هدف: دانش آموز توانایی آن را داردکه مطالب خواندنی تعیین شده رابفهمد .
هدف اصلاح شده : مطالب خواندنی تعیین شده را بفهمد.
٣- هر هدف را بر حسب کاري که دانش آموز در پایان آموزش باید انجام دهد بیان کنید.
هدف:آموزش امتحان جمع و جمع چند عدد.
هدف اصلاح شده :اعداد سه رقمی را جمع می کند.
٤- هر هدف را برحسب محصول یادگیري بیان کنید، نه بر حسب فرایند یادگیري.
هدف :دانش اصول اساسی را یاد می گیرد.
هدف اصلاح شده : اصول اساسی را در موقعیت هاي جدید بکار می برد.
٥- هر هدف را طوري بیان کنید که رفتار نهایی را نشان دهد نه موضوع درسی را. هدف :چگونگی تشکیل باران هدف اصلاح شده :نحوه تشکیل باران را بیان می کند.
٦- هر هدف را طوري بیان می کند که فقط یك محصول یادگیري را نشان میدهد نه ترکیبی از چند محصول یاد یادگیری را.
هدف :روش علمی را می داند و آن را به شیوه مؤثّري کار می گیرد .
هدف اصلاح شده :در حل مسائل علمی از روشهاي علمی مناسب استفاده کند .
٧- هر هدف را در یك سطح کلیت مناسب بیان کنید یعنی در سطحی از عمومی ت که به وضوح محصول یادگیری موردنظر را نشان دهد.
هدف :به زبان انگلیسی ارتباط برقرار کند .
هدف اصلاح شده : انگلیسی را درست و واضح می نویسد .
در ایران هدفهاي کلی و جزئی آموزش از طریق شوراي برنامه ریزي در ابتداء هر فصل از کتاب درسی و یا در پایین هر صفحه از محتواي مستقل آموزشی درج می گردد و یا در کتاب هاي روش تدریس یا راهنماي معلّم بهمراه روش تدریس پیشنهادي ارائه می گردد و از این راه در اختیار معلّمین یا طراحان آموزشی قرار می گیرد .
٢- نوشتن اهداف رفتاري:
از روي اهداف کلی و جزیی استخراج شده براي درس خود اهداف رفتاري بنویسید ( رفتاري که دوست دارید از فراگیر شما سر بزند تا شما به عنوان مدرس با مشاهده و اندازه گیري آن متوجه شوید که او درس را یاد گرفته و در رفتار او تغییر ایجاد شده). از آنجائی که هر هدف رفتاري ارتباط مستقیم با ارزشیابی تشخیصی، تکوینی و پایانی یك محتواي آموزشی و یا مبحث درسی دارد، لذا علاوه بر طراحی دقیق فعل رفتاري مورد انتظار براي هر هدف سعی کنید معیار( زمان ، محدوده عمل یا ارائه پاسخ، درصد و تعداد) را با دقت طراحی کنید. با مشخص کردن معیار عمل ، شما براي تشخیص سطح یادگیري و میزان دسترسی اهداف از قبل طراحی شده داراي معیار و خط کش می باشید.
بهتر است، امکانات مورد استفاده هنگام بروز رفتار را مد نظر قرار دهید . فراگیران، هنگام رخ دادن فعل مورد نظر ، می بایست از چه امکانات و قابلیت هایی محروم شوند؟ و این رفتار در کجا و چه مکان فیزیکی خود را نشان می دهد؟ پاسخ به این سولات هنگام نوشتن هدف رفتاري ، از اهمیت خاصی برخوردار است که به آن شرایط فعل رفتاري می گویند . که براي انجام دقیق کنش ها و یا سنجش اهداف رفتاري سطوح بالاي حیطه شناختی بسیار مناسب می باشد. ( شرایط) .
بطور مثال در برخی از رفتار ها انتظار داریم یك فعالیت مکمل و یا سوال تشریحی و یا تحقیق به کمك دوستان و یا اولیا و حتی با استفاده از کتابخانه و یا اینترنت به انجام برسد که این امکانات مورد استفاده است و لی هنگام بروز آن هنگام ارزشیابی پایانی و ارائه کنفرانس در کاس بدون استفاده از ابزار و یا مشورت و حتی کتاب انجام می گیرد . محل آزمایشگاه ، کتابخانه، کاس درس ، سالن ورزش، اتاق علوم و … می تواند محلی از قبل طراحی شده براي بروز رفتار مورد انتظار در فراگیر باشد که می بایست دقیقاً طراحی و آماده سازي گردد.
نکات مهم هنگام نوشتن هدف رفتاري : هنگام نوشتن اهداف رفتاري که همان نمونه سوالات آزمون پایانی تدریس شماست می بایست چند نکته را رعایت کرد.
الف- براي هر سوال و یا هدف یك فعل رفتاري بنویسید که قابل اندازه گیري و مشاهده باشد به اصطاح تفسیر پذیر نباشد، مانند: بنویسد- نام ببرد ، توضیح دهد ، تشریح کند، بسازد ، رنگ کند، تحلیل کند ، کنفرانس دهد و…. سعی کنید از فعل هاي زیر بعنوان فعل هاي سوال امتحانی یا اهداف رفتاري استفاده نکنید چون تبدیل کردن به ملاك نمره بسیار سخت است مگر اینکه بخواهید توصیفی ارزشیابی نمایید: بفهمد ، درك کند، تشخیص دهد ، لذت ببرد، بشناسد ، آشنا شود و….
ب- براي هر سوال یا فعالیت زمان مخصوص مشخص کنید تا یادگیري و عمق آن با دقت سنجیده شود.
ج- حیطه یادگیري، محدوده عملکرد و یا مهارت آموخته شده را مشخص کنید تا از هر دري سخن به میان نیاید و یا به اصطاح ارزشیابی همراه با سوال و پاسخ باز نباشد. در چارچوب و انتظارات را کاما بصورت واضح ، مشخص کرده و در مسیر حرکت کنید تا از اتلاف وقت و انرژي یادگیري، پرهیز شود.
د- براي سوال ها ، فعالیت هاي قابل انتظار بارم بندي کنید و اگر داراي تعداد می باشد براي هر مورد بارم مخصوص در نظر بگیرید.
ه- امکانات و ابزار مورد استفاده و یا محرمیت از برخی از امکانات را درج کنید
و- محل و مکان خاصی اگر براي بروز رفتار در نظر دارید در سوال بنویسید.
مثال ١- دانش آموزان سوم ابتدایی بعد از پایان درس بصورت گروهی در باغچه مدرسه در مدت ١٥ دقیقه می باید دو گیاه با ریشه افشان پیدا کرده بعد از بررسی در گروه ، بدون استفاده از کتاب در کاس درس براي همکاسی های خود تشریح نمایند.
مثال ۲- دانش آموزان سوم دبیرستان ( رشته ریاضی) در حین درس بصورت گروه دو نفره در سایت مدرسه در مدت ١٥ دقیقه می باید با استفاده از کتاب مبانی عملی رایانه یك ماشین حساب را در محیط ویژوال بیسیك طراحی و تست نمایند . گروه اول براي تمام کاس مراحل کار را با پرژکتور آموزش داده و از کارت اینترنت دوساعته آموزشی برخوردار می گردند.
٣- انتخاب روش تدریس مناسب:
این قسمت در نظر دارد به سوال با چه روش و امکاناتی را پاسخ دهد . انتخاب یك روش تدریس مناسب در سبك و یا دیدگاه مختلف با توجه به در نظر گرفتن امکانات و زمان موجود و یا توجه به سطح یادگیري فراگیران و تفاوت هاي فردي ایشان کاري بسیار سخت تخصصی است . اما آنچه مهم خواهد بود ؛ روش تدریسی را باید انتخاب کنم که علاوه بر تسلط بر آن بیشترین همخوانی را با محتواي آموزشی و سطح علمی کاس داشته با امکانات و مکان فیزیکی موجود هماهنگ باشد از طرفی هم من بعنوان معلّم و رهبر آموزشی کاس بتوانم گام هاي آن را طراحی و کنترل نمایم در صورت
بروز مشکل و یا تغییر شرایط آموزشی روش دیگري را جایگزین آن نمایم . این قسمت آخر را بیشترین درصد تاثیر پذیري براي پاسخ به چرائی، انتخاب روش هاي سنتی در کاس درس می توان در نظر گرفت.
در هر صورت؛ یك روش تدریس مناسب و متناسب انتخاب کنید که بتواند سه حیطه مهارت، نگرش و دانش مورد نظر را به درستی و با سرعت و تاثیر پذیري بیشتر، منتقل کند.
این روش تدریس ها که به تفصیل در فصل سوم همین کتاب بحث شد ، می توانند یکی از روش هاي سنتی( سخنرانی – بازي تربیتی ، نمایشی و پرسش و پاسخ و… ) و یا روش فعال ، تعاملی ، گروه محور و یا مشارکتی دانش آموز محور( بحث و گفتگو، استدلالی ، استقرایی ، روش گفتاري و…) و حتی روش هاي یاد دهی و یاد گیري (روش اکتشافی ، حل مسئله، روش برنامه اي ، الگوي اجتماعی ، اطلاعات پردازي ، افزایش عزت نفس و… ) باشد.
هنگام بکار گیري از یك روش تدریس گام هاي آن را به اختیار می توان جابجا کرد و یا با روش هاي دیگر در هم آمیخت که به آن به اصطلاح روش تلفیقی می گویند. اما سعی شود در یك سبك و یا رویکرد گام برداشته شود و تا باعث سر در گمی فراگیران نگردد. چون مشاهده شده است به علت استفاده غلط و ناقص از یك روش تدریس نه تنها به اهداف آموزشی مورد نظر نرسیده ایم بلکه وقت و هزینه بیشتري را باید صرف پاك کردن و یا دوباره ساختن برداشت هاي نامرتبط و یا کج فهمی هاي متداوم نمود .
براي بهره گیري بیشتر از روش تدریس خود در کاس درس به گام هاي پیشنهادي ذیل توجه کنید:
بر اساس نظریه گانیه اجراي تدریس طبق مراحل زیر به وقوع می پیوندد .
١-٣- جلب توجه :
در این مرحله معلّم توجه یادگیرندگان را به موضوع درسی جلب می کند ،براي جلب توجه ، می تواند از یك تصویر یا یك پوستر و یا … استفاده کرد . (سخت ترین کار در هنگام تدریس؛ با زبان قابل فهم کودك صحبت کردن است)
بیشتر بخوانید:
مطالب خواندنی از 14 اختر تابناک آسمان (چهارده معصوم)
٢-٣- مطلع کردن یادگیردگان از هدف :
در این مرحله معلم هدفهاي آموزشی را براي یادگیرندگان بطور واضح باز گو می کند .
٣-٣- تحریك یادآوري پیش نیازهاي یادگیري :
یادگیري مطالبی که باید آموزش داده شود معمولا نیاز به یادگیري مطالب دیگري دارد که معلّم باید آنها را به یاد شاگردان بیاورد .
٤-٣- ارائه مطالب محرك :
دراین مرحله مطالب محرك یادگیري، ارائه می شود .
٥-٣- تهیه راهنما هاي یادگیري :
در این مرحله یادگیرنده به کمك یك سلسله اشاره ها یا سوالها به مطالبی که معلّم می خواهد آنها را یاد دهد راهنمایی می شود مقدار راهنمایی به فرد دانش آموز بستگی دارد .
٦-٣- فرا خواندن عملکرد :
در این مرحله دانش آموز مطلب را یاد گرفته است و شما از او می خواهید که نشان دهد مطلب را یاد گرفته است معمولا تمرین تازه اي می دهید تا او به نشان دادن عملکرد تازه یادگرفته شده بپردازد .
٧-٣- تهیه بازخورد صحیح :
در مورد صحت عملکرد یادگیرنده اطلاعاتی در اختیار او بگذاریم تا یادگیري پایدار بماند . در بسیاري از موارد یادگیري باید به یادگیرنده بازخورد داد و از نتیجه صحت کارش او را مطمئن ساخت و دقیقا به او گفت که در چه مواردي اشتباه کرده است .
٨-٣- سنجش عملکرد :
در این مرحله معلّم عملکرد یادگیرنده را می سنجد که بر اساس هدفهاي رفتاري آزمونهایی تهیه می شود و از یاد گیرنده امتحان هایی در رابطه با هدف انجام می گیرد . سنجش عملکرد دانش آموز براي معلّم مفید است زیرا :
١-٨-٣- نشان می دهد که آیا هر دانش آموز به هدف رسیده است یا نه .
٢-٨-٣- در همان اوایل ،نقص موجود در یادگیري را نشان می دهد.
٣-٨-٣- اطلاعات ازم را جهت پیشبرد امر تدریس فراهم می کند .
٤-٨-٣- ارزشیابی عادلانه اي از پیشرفت دانش آموز به عمل می آورد .
٩-٣- دست یابی به آموخته ها و انتقال :
چند تکنیك براي تثبت یادگیري پیشنهاد می گردد:
١-٩-٣- بهترین کار براي اینکه مطالب بهتر به یا د سپرده شوند این است که بارها تمرین شوند .
٢-٩-٣ -ارائه تکالیف خلاقانه و یا فعالیت مکمل یادگیري که در فصل ششم همین کتاب به آن پرداخته شده است.
٣-٩-٣- انتقال یادگیري وقتی صورت می گیرد که تکلیف ارائه شده به دانش آموز داراي تنوع باشد .
٤-٩-٣- فاصله زمانی مناسب و متناسبی بین دو قاعده و یا مفهوم درسی قرار دهیم. تا ذهن بتواند براي زنجیر کردن آنها نکات مشترك را بیابد. با عجله و به شتاب تدریس نشود چون نه تنها یادگیري صورت نمی گیرد بلکه به گفته آزوبل لنگرگاه آموزشی مطالب قبلی و بعدي حذف می گردد و مطالب درسی مانند تعدادي جزیره در اقیانوس سردرگمی پراکنده خواهند بود.
٥-٩-٣- اجازه دهیم گروه ها از محتواي درسی طراحی سوال کرده و از گروه هاي دیگر به روش هاي متفاوت آزمون بگیرند.
٦-٩-٣- استفاده از کتاب هاي کمك درسی به شرط فقط سوال بدون جواب مناسب خواهد بود اما انتخاب استاندارد و کاربردي بودن این کتاب به توانایی و هم ت معلّم کاس و ا گروه آموزشی بستگی دارد.
٧-٩-٣- خاقیت ؛ نوآوري درتدریس و طراحی موقعی ت هاي یادگیري بجزء کاس درس می تواند گامی مؤثّر در پایداري یادگرفته ها و تثبیت آنها باشد.
٤- نوشتن طرح درس:
براي نوشتن طرح درس باید نکات و گام هایی را به ترتیب و اولویت مراعات نمود این نوشتن به دو طریق جول نویسی و سناریو نویسی انجام می شود.
در روش اول که به صورت جدول از قبل آماده شده در اکثر کتاب هاي آموزشی و کتاب کار معلّم پیشنهاد گردیده است داراي یك چارچوب ثابت بوده و کافی ست تا معلّم ریز و جزئیات تدریس و زمان مورد نظر در ستون هاي آن یاداشت کند. این نوع روش تدرس با یك نگاه قابل استفاده بوده و براي کلی ت و یاداشت نکات مهم و اساسی کار بسیار متناسب می باشد. چون به صورت خاصه و رمزگونه نوشته می شود فقط قابل استفاده شخص نویسنده است و قابل تعمیم نیست. نوع دوم طرح درس نویسی که سناریو نویسی است . به علت انشایی بودن کمی وقت گیر و سخت به نظر می رسد ولی با کمی حوصله و ممارست بسیار ساده خواهد بود . این روش داراي حسن هایی است که قابل تأمل می باشد:
١-٤ – تمامی مراحل کار و انتظارات طراحی و تجسم می گردد.
٢-٤- قابل تعمیم بوده و همکاران دیگر از آن می توانند بهره گیرند. مانند نمونه هاي فصل هفتم این کتاب.
٣-٤- محدوده عمل معلّم و فراگیران باز و روش تدریس ها شناور و قابل تغییر هستند.
٤-٤-دست معلّم ، در هنگام کاس داري براي ارائه نوآوري و خلاقیت بسیار باز بوده می تواند سریعتر از زمان پیش بینی شده به اهداف آموزشی دست یابد.
٥-٤- استعداد ، قابلیت و توانایی هاي علمی و هنري معلّم در این نوع طرح درس نوشتن بروز می کند.
۵- ده عنوان اصلی در طرح درس نویسی:
١- عنوان : موضوع، کتاب ، مقطع ؛پایه ، زمان پیش بینی شده، محل تدریس، روش تدریس، تعداد فراگیران، نوع ارزشیابی.
٢- هدف نویسی: اهداف کلی ، جزیی و رفتاري با ذکر حیطه در صورت امکان قاعده نویسی براي روش هاي تدریس مفهومی.
٣- وسایل مورد نیاز: امکانات، وسایل و رسانه هاي آموزشی ازم در حد امکان بصورت گروهی و دانش آموز محور .
٤- رفتار ورودي : برقراري ارتباط؛ارزشیابی تشخیصی، ارزشیابی ورودي ، پرسش آغازین ؛ دیدن تکالیف ؛حضور و غیاب.
٥- ایجاد انگیزه: یکی یا تلفیقی از روش هاي ذیل پیشنهاد می گردد (که در فصل بعد به تفصیل آن پرداخته خواهد شد).
٦- اجراي تدریس:
رعایت مراحل و گام هاي آموزش و توجه به روابط بین مدرس و فراگیر از اهمیت خاصی برخوردار بوده و رعایت نکات زیر مطلوب است:- نقش و وظایف معلّم در انتقال دانش و یاد دهی و یا آموزش نقش و وظیفه فراگیر در یادگیري- چیدمان مطالب (از ساده به سخت، از ملموس تا ذهنی ، از کم به زیاد) – مرور درس و ارزشیابی مستمر ( فعال نگه داشتن ذهن)- پاسخ به سوالات و رفع اشکال- تمرین فردي – کنترل مهارت آموخته شده و تغییر در نگرش هاي فردي و گروهی- تغییر در نگرش و حیطه عاطفی فراگیران- جمع بندي درس و مرور مطالب. معلم با توجه به روش و الگوي تدریس خود باید هر کدام از حیطه هاي مشخص شده در ابتداي طرح درس را نوشته و براي کنترل میزان دستیابی به آنها سوال و یا روشی را براي ارزشیابی در نظر بگیرد بطور مثال براي حصول اهداف کامی و یا مفهومی از پرسش تکوینی و براي ارزشیابی اهداف مهارتی می تواند از ارزشیابی پایانی و یا هنگام بررسی تکالیف خلاقانه جلسه بعد رتبه بندي کند ولی بهتر آن است که اهداف نگرشی و عاطفی را با چك لیست رفتاري کنترل و نظارت نماید. در صورت عدم تحقق همه ي اهداف باید یا تدریس مجدد تکرار شود به روش و گونه اي دیگر و یا رفع نقص آموزش شناخته و برطرف گردد.
٧- ارزشیابی تکوینی : پرسش و طراحی مسئله و دریافت عکس العمل از فراگیران در حین شکل گیري یادگیري که هم به صورت گروهی و هم انفرادي و هم انتخابی و هم داوطلبانه این ارزشیابی انجام می گیرد.
٨- رفع نقص و مرور درس: بعد از بازخورد گیري توسط ارزشیابی تکوینی؛ میزان حصول اهداف طراحی شده به دست آمده و نقاط ضعف یادگیري فراگیران شناسایی و مرتفع می گردد.
٩- ارزشیابی پایانی:توج ه به تفاوت هاي فردي و زمان یادگیري هر فرد ؛ توج ه به نوع روش تدریس ؛
توج ه به نوع هدف هاي رفتاري درس و…
١٠- ارائه تکلیف: تکلیف باید خلاقانه و منطقی بوده و با توجه به سطح فرهنگ ، میزان یادگیري، امکانات اقتصادي و اجتماعی هر فراگیر مشخص گردد. (به فصل ششم همین کتاب مراجعه شود).
| فرم ارزیابی از تدریس کلاسی | ||
| نام مدرس: | تاریخ تدریس: | محل تدریس : |
| عنوان تدریس: | کتاب: | مقطع/ پایه: |
| ردیف | عنوان فعالیت | ٤ ٣ ٢ ١ ٠ |
- داشتن طرح درس مطابق رویکرد فعال ، مشارکتی ، یاددهی و
یادگیري(طرح درس نویسی سناریویی)
- رفتار ورودي – برقراري ارتباط، حضور غیاب ، کنترل فضاي فیزیکی کاس – گروه بندي
- ارزشیابی ورودي؛ ارزشیابی تشخیصی ؛ دیدن تکالیف جلسه قبل ، حل کردن تمارین و مسائل
- ایجاد انگیزه و رغبت (داستان گویی ، ایجاد چالش ، نمایش خاق و ….)
- اجراي تدریس( تسلط بر محتوا- کنترل زمان – کنترل کاس و نظارت و رهبري کاس و….)
- استفاده از روش تدریس فعال و مشارکتی ( گروه بندي – استفاده از رسانه آموزشی- مشورت – کنترل زمان- مشارکت فراگیران و ….)
| ٧ | حصول اهداف و حیطه ها( ٥ حیطه گانیه و یا ٣ حیطه بلوم) |
| ٨ | ارزشیابی تکوینی ( پرسش هنگام تدریس) گروهی و یا انفرادي |
- رفع نقص و مرور درس
٠١ ارزشیابی تکمیلی ( پرسش شفاهی یا تکمیل چك لیست رفتاري و یا … با توجه به نوع روش تدریس)
- ارائه تکلیف خلاقانه
| نام و نام خانوادگی داور: | جمع کل |
تشریح فرم:
الف – رفتار ورودي معلم که در نگاه اول عادي و معمولی به نظر می رسد بسیار دقیق و اثرگذار خواهد بود. هنگام ورود به کاس درس؛ معلم می بایست چند نکته کلیدي را مد نظر قرار دهد:
الف – ١- هنگام ورود به کاس معلم با لباسی آراسته چهره اي همراه با لبخند و با قدم هاي آرام وارد کاس می شود ؛ ابتدا او به فراگیران سام داده و نسبت به شعار هفته و یا سام فراگیران عکس العمل کامی نشان می دهد( نه با سر و یا اشاره دست).
الف – ٢- اگر با خود وسایلی را به کاس می آورد و باید با آنها جلب توجه و ایجاد سوال کند؛ به سمت فراگیران و اگر ممکن است باعث حواس پرتی شود به سمت تابلو در دست نگاه دارد.
الف – ٣- با چشم تمامی فراگیران را تك تك مورد نظر قرار داده و اگر این درس در ساعت اول( زنگ اول) است با سام و احوال پرسی و برقراري ارتباط کامی جلب توجه کرده و حضور و غیاب نماید. کاس اگر داراي گروه بندي نیست به صورت اتفاقی ( رندوم) تا برنامه اي ؛گروه بندي گردد. گروه بندي فراگیران تحت شرایط مختلف فرق خواهد کرد: با توجه به تعداد فراگیران؛ محتواي آموزشی؛ وسایل و امکانات آزمایشگاهی و کمك یادگیري؛ وسعت و مساحت کاس؛ روش تدریس و توانایی معلم و… برنامه ریزي می گردد.
ب- معلم و یا نماینده هر گروه و یا معلم یار به کنترل تکالیف جلسه قبل پرداخته و یا از درس جلسه قبل ارزشیابی انجام می کند . که به این ارزشیابی ورودي گفته می شود.
پ- اگر درس جدید در راستاي درس جلسه قبل می باشد؛ سوالات ارزشیابی ورودي و تشخیصی یکی هستند و با طراحی سوالات مفهومی و توضیحی ، از فراگیران در خواست تشریح مطالب جلسه قبل می گردد تا مطالب جدید را بتواند به آنها پیوند بزند. اگر درس جدید به مطالب جلسه قبل مرتبط نبود؛ اگر موضوع درسی بکر و جدید بود با ایجاد انگیزه قوي و یا توضیحات مقدماتی یك زمینه مناسب براي دریافت مفاهیم و کاربرد مطالب ارائه داده تا ذهن فراگیر نسبت به یادگیري فعال گردد. اگر مطالب فوق با مطالب چند درس قبل و گاهی چند ماه قبل مرتبط است و یا به پایه هاي قبل باز می گردد باید از آن مطالب و مفاهیم مذکور پرسش بعمل آید که بنابه گفته آزوبل ؛ کشتی مطالب جدید به لنگرگاه آموزشی خود متصل شود و یا بنابه گفته گانیه براي زنجیر کردن قواعد و مفاهیم ؛ فراگیر بتواند حلقه ي قبلی را کاملاً تشخیص دهد.
ت- بعد از ارزشیابی تشخیصی ؛ با یك ایجاد انگیزه متناسب با محتوا ، روش تدریس ، سن و سواد فراگیران ، می تواند در ذهن فراگیران تشنگی ایجاد کرد و با فعال کردن فراگیران و ایجاد حس کنجاوي؛ تدریس مطالب جدید را شروع نمود. در فصل بعد با روش هاي مختلف ایجاد انگیزه و انواع آن آشنا خواهید شد. بطور مثال: ایجاد چالش در یادگیري هاي قبلی ( نظریه پیاژه)- نمایش خلاق و تئاتر-طرح مسئله یا ایجاد سوال در ذهنی ( نظریه تشنگی ذهنی ، ابوعلی سینا)- یادآوري مطالب قبلی – نظریه لنگرگاه آموزشی ( آزوبل)- ایجاد رغبت براي کاربرد در زندگی و آینده.
ث- انتخاب یك روش تدریس مناسب و متناسب؛ رعایت گام هاي تدریس ، حصول به اهداف هر مرحله و ارزشیابی تکوینی در هر مرحله ؛ راهنمایی تا حصول کامل اهداف تعیین شده در بخش اهداف طرح درس ( در هر پنج حیطه ي گانیه یا ٣ حیطه بلوم) ؛ کنترل زمان ؛ کنترل وسایل و رسانه ها قبل از ورود به کاس؛ استفاده درست و به هنگام از تصویر و رسانه هاي آموزشی ترجیحاً دانش آموز محور، گروه محور و یا دست سازه؛ کنترل فعالیت گروه ها، نظارت و راهنمایی فعالیت و تفحص و مشورت گروه ها، کنترل نظم و انضباط کاس، هماهنگی سولات ارزشیابی تکوینی و پایانی با اهداف مندرج در طرح درس؛ تکمیل چك لیست رفتاري( انفرادي و گروهی) ؛ خونسردي و رعایت عدالت در نگاه و توجه ؛ چیدمان صندلی ها؛ استفاده از تابلو کاس ؛ مرتب و درست نویسی، عدم ایستادن در یك مکان هنگام صحبت کردن ؛ استفاده از مهارت تغییرات لحن و تن صدا هنگام ارتباط کامی؛ (سخت ترین کار در هنگام تدریس؛ با زبان قابل فهم کودك صحبت کردن است) شمرده و به آرامی صحبت کردن و کنترل چهره فراگیران هنگام صحبت کردن؛ عدم سکوت هنگام پاك کردن تابلو و یا نصب تصاویر مخصوصاً( کاس ابتدایی)؛ ابتکار و خاقیت در تدریس؛ عدم پاسخگویی مستقیم و سریع به سوالات فراگیران؛ رفع نواقص و کج فهمی ها و یا یاد نگرفته شده بعد از ارزشیابی تکوینی( باید توسط معلم تدریس مجدد شده و یا با انجام تمرین ، مطالب مرور گردد). تسلط کامل بر محتوا و…. از وظایف معلم در هنگام تدریس می باشد.
ج- ارزشیابی پایانی چه بصورت شفاهی و یا کتبی باید صورت گیرد. حتی اگر بصورت گروهی پرسش انجام می شود و هر گروه نمره و امتیاز مشترك می گیرد ؛ ولی در دفتر کاس باید بصورت انفرادي نمره و رتبه ایشان درج گردد. بهتر آن است که سوالات ارزشیابی با اهداف رفتاري طرح درس ارتباط مستقیم داشته تا معلم بداند تا چه اندازه اهداف مفروض ، تحقق یافته است. در دروسی که حیطه نگرشی و مهارتی ( بدنی، حرکتی) در آن از اهمیت خاصی بر خوردار است ؛ تکمیل چك لیست بسیار در این مرحله مهم است.
چ- تکالیف خلاقانه و برنامه مکمل یادگیري ؛ اهمیت و ارزش این قسمت که کمتر از تمام تدریس نیست . (اطلاعات بیشتر را می توانید در فصل شش همین کتاب مورد مطالعه قرار دهید). براي طراحی یك تکلیف خلاقانه می بایست معلم براي فراگیران فعال و تیز هوش یك تکلیف خلاقانه طراحی کند تا در فرصتی مناسب بتوانند گزارش خود را به کاس ارائه دهند . براي فراگیران متوسط در یادگیري؛ یك فعالیت مکمل براي کشف رابطه بین مفاهیم و رسیدن به سطح درك اصل یا قانون است طراحی می شود. براي دانش آموزان کاهل می تواند این بخش از تمرین تا حد تسلط تا تمیز و تشخیص خواص فیزیکی را در برگرفته، حتی کتاب هاي تمرین و یا تکثیر ورق هاي سوالات مفهومی براي این گروه از فراگیران مفید خواهد بود.
دانلود نمونه طرح درس به صورت word
