گام اول:
ابتدا محتوایی را که می خواهید تدریس کنید را با دقت مطالعه کنید.
و نکات مهم و کلیدی و مطالب جدید را در ورقی یادداشت کنید چون آنها اهداف تدریس شما هستند!
این هدف ها را از ساده به مشکل، از ملموس تا ذهنی و از کم به زیاد مرتب کنید.
این می شود اهداف جزیی طرح درس شما.
به همین راحتی …
اصلا نمی خواهد برای آن هیچ فعل یا داستانی بنویسید فقط عناوین مهم را لیست کنید.
گام دوم:
از خودتان بپرسید این درس را
چه مقدار
و کدام نکات
و چقدر از مطالبش را در درس ها و کتاب های سالهای قبل دانش آموز خوانده است و باید برای شروع درس بلد باشد؟
مثلا جمع کسر را می خواهم درس بدهم در کلاس چهارم
چه نکاتی را باید دانش اموزان بلد باشند تا من درس آمروز را به آن پیوند بزنم
بطور مثال فرضی
مفهوم کسر از کلاس سوم
مفهوم جمع از کلاس اول
مفهوم واحد در کسر از کلاس سوم
تقسیم به اندازه مساوی تصویر و کسر نویسی از کلاس سوم
به این کار می گویند
نوشتن پیش دانسته ها
برای دروس توصیفی و مفهومی برای فهمیدن بسیار مهم است
فقط لیست دانسته های آنچه دانش آموزان باید بلد باشند را در زیر اهداف جزئی که بالا گفتم می نویسیم
یک مثال دیگر بزنم
مثلا برای آموزش مساحت مستطیل
دانش آموز امروز چه چیزهایی را باید بداند تا تدریس من راحت تر باشد
۱ـ شناخت اشکال هندسی
۲ـ شناخت طول و عرض و پهنا و درازا
۳ـ جدول ضرب
۴ـ محیط مستطیل
برای اهدافی که نوشتیم داخل پرانتز حیطه و محدوده مشخص کنیم
مثلا این هدف در سطح دانش؛ اطلاعات علمی و تعاریف است
مثال برای حیطه دانش:
تعاریف
قوانین
فرمول ها
قراردادها
رویدادها و اتفاقات
عناوین و نام ها
قواعد
و…
یا یک هدف نوشته شده بصورت عملی؛ دست ورزی و مهارتی است
برای مهارت های قابل اموزش داخل پرانتز می نویسیم چه نوع مهارتی است
مثال
مهارت ـ کار با ابزار
مهارت ـ آزمایش کردن
مهارت ـ برقراری ارتباط
مهارت ـ فرضیه سازی
مهارت ـ پیش بینی و نتیجه گیری
مهارت ـ تفکر و بیان افکار
و….
گاهی هم هدف نوشته شده برای تدریس برای تغییر در نگرش است و بار عاطفی؛ اخلاقی؛ اعتقادی و هیجانی دارد
مثال برای نگرش که معلم باید آموزش دهد:
احترام به دیگران
شناخت خدا
نظم پذیری
مسئولیت پذیری
رعایت نوبت در گفتار
پذیرش اشتباه
کنجکاوی و جستجوگری
احترام به نظر دیگران
همکاری
همیاری
همفکری
تعلق داشتن به تیم و گروه
و…
سعی کنیم موقع هدف نویسی از همه این حیطه ها در تدریس ما باشد.
۱ ـ اگر امار شما کلاس بالاست
۲ ـ بر محتوا تسلط کامل و کافی ندارید
۳ ـ نماز خانه؛ کتابخانه؛ آزمایشگاه؛ حیاط و سالن ندارید و مجبورید بصورت خطی نیکمت ها را بچینید
۴ ـ هیچ وسیله هوشمند و پرژکتور و تلویزیون هم ندارید
۵ ـ نقاشی شما هم برای کشیدن تصویر خوب نیست
۶ ـ هیچ وسیله آموزشی یا آزمایشگاهی و یا چارت هم در مدرسه موجود نیست
۷ ـ معلم دور دیده و با تجربه جهت مشورت هم در مدرسه نیست
۸ ـ خلاقیت و نوآوری؛ ابتکار و جذابیت در تدریس هم نیست
آنگاه می توانید با الگوهای زیر کلاس را شروع کنید:
قصه گوئی
شعر خوانی
سخنرانی
نمایشی
تکرار و تمرین
ارائه مطلب از کتاب
توضیح و تشریح
پرسش و پاسخ
و حفظ کردنی
البته این الگوهای تدریس در صورت عدم وجود هیچ امکانات و خلاقیتی در دست معلم انجام می شود
بیشتر بخوانید: 103 خصلت لازم برای فرد با ایمان چیست؟
گام سوم:
انتخاب روش تدریس مناسب
بعد از مشخص کردن اهداف درس از روی محتوای آموزشی و در نظر گرفتن آمار کلاس
نوبت به انتخاب روش تدریس مناسب است( که بصورت نمونه الگوها و فنون تدریس را داخل پرانتز نوشته ام)
موضوعی که می خواهید تدریس کنید در کدام چارچوب قرار دارد؟
۱ ـ آموزش یک مفهوم جدید( دریافت مفهوم و اکتشافی و… )
۲ ـ تکرار و تمرین یک فرمول و مسئله( آزمایشی؛ کارگاهی؛ پرس و جو و… )
۳ ـ باز آموزی مطالب پیشین( یادیار؛ یادسپار)
۴ ـ دروس نظری و انگیزشی(مناظره؛ خود یادگیری؛ آموزش برنامه ای؛ استقرائی؛ رشد عقلی و… )
۵ ـ ارائه تعریف و اطلاعات علمی( آگاهی یابی؛ بازگوئی؛ اطلاعات پردازی و… )
۶ ـ تکرار؛ تمرین؛. و دست ورزی(تمرینی؛ مهارت آموزی؛ افزایش عزت نفس و… )
۷ ـ علوم اجتماعی و اخلاقی( نظر سنجی؛ شبیه سازی؛ آموزش مستقیم در جامعه؛ جستجوی موقعیت و محاکم قضائی و… )
۸ ـ مرتب سازی و سازماندهی اطلاعات پیشین مخصوصا کلاس ششم( سازماندهی اطلاعات؛ تسلط یاب؛ مباحثه؛ پروژه؛ بررسی کنترل و اصلاح؛ تسلط یاب و… )
۹ ـ ساختن یک نظم و ساختار فکر جدید مانند روش های مختلف ضرب و تقسیم و…( کلاه های رنگی؛ تعمیم پذیری؛ پیش سازمان دهنده؛ پردازش ذهنی؛ استدلالی و… )
۱۰ ـ هنری و خلاقیتی( بدیعه پردازی؛ تخیل هدایت شده؛ راهبرد شناختی و… )
۱۱ ـ ادامه مطالب قبلی( نظریه پیش دانسته ها؛ تسلط یاب؛ تدریس طلبگی؛ ایفای نقش؛ تقویت کشش درونی و… )
۱۲ ـ شناخت رفتار خود و اجتماع( طرز تلقی برخورد؛ اصلاح عمل؛ رفتار درمانی و… )
۱۳ ـ هم آموزی( تدریس یاران؛ تدریس اعضا تیم؛ کارائی تیم؛ تفحص گروهی و… )
۱۴ ـ حل مسئله( ترسیم شکل برای مسئله و ساخت مسئله؛ پس ختام؛ جستجوی موقعیت؛ فراشناخت؛ تشریح مشکل؛ بارش مغزی و… )
گام چهارم:
مشخص کردن نوع ارزشیابی
برنامه ریزی کنید ارزشیابی تکوینی و پایانی شما چگونه خواهد بود
نام ببرید
بشمارید
توضیح دهید
توصیف کنید
نظر خودت چیست؟
چه پیشنهادی داری؟
تو بودی چکار می کردی؟
بعد از مشخص کردن روش و الگوی تدریس خود بخاطر بسپارید
اگر از روش های تدریس معلم محور و یا حافظه محور و یا یکسویه استفاده کنیم هرگز نمی توانیم میزان درک و فهم را اندازه بگیریم و فقط در حد نام ببرید و توضیح دهید خواهیم ماند
برای رسیدن به سطح مهارت ذهنی؛ درک و کاربست باید به جای استفاده از جمله
( فقط آنچه در کتاب بود را بگو)
یعنی از روی کتاب و زیر پاراگراف خط کشیدن و سوال برای هر صفحه استخراج کردن و دور مطالب مهم خط کشیدن و در دفتر رونویسی کردن به تشریح و توصیف و( فقط آنچه را فهمیدی بگو)
می رسیم
البته کار می برد چون الگوی تدریس معلم با کمی حوصله فراگیر را بسوی
مهارت های ذهنی می رساند
بعد از اینکه
محتوای تدریس
نکات مهم
اهداف تدریس
الگوی تدریس
محل تدریس
و نوع ارزشیابی را مشخص کردی باید
در مورد رسانه های تدریس فکر کنی
چه ابزار و امکاناتی لازم داری
در روش معلم محور که معلم وسایل را از دفتر یا آزمایشگاه مدرسه تحویل می گرفت
خودش آزمایش می کرد و رسانه را نشان میداد و با خودش می برد
ولی برای رسیدن به مهارت ذهنی و مهارت یدی تمام رسانه ها و وسایل آزمایشگاهی و رسانه ها پلاستیکی و اسباب بازی شده است تا فرد بصورت انفرادی و در گروه با آن بازی و کنجکاوی کند تا به اهداف آموزشی رسیده و خودش انرا تشریح کند
بطور مثال: علوم کلاس اول ابتدایی
چرخ کارها را آسان می کند
چرخ و یا مداد به شکل مقطع دایره
بیضی و مربع و پنج ضلعی به دانش اموزان بدهیم و بگوییم یک ارابه یا ماشین درست کنند ببینند کدام یکی راحت تر حرکت می کنند در آخر نتایج یافته را با درک و فهم و زبان خود توضیح دهند
این می شود اکتشاف مفاهیم درس
و نکته مهم
وسایل و رسانه ها را به چند گروه تقسیم می کنیم
۱ ـ رسانه های آموزشی که فقط معلم در دست معلم است و با آن تدریس می کند
۲ ـ رسانه های یاددهی که هم در دست معلم و هم شاگرد است با هم همزمان کار می کنند
۳ ـ رسانه های یادگیری که فقط در دست فراگیر است و معلم قبل از شروع کار توضیح داده؛ سوال را مطرح می کند و دانش آموز مشغول فعالیت می شود… ممکن است این ابزار در منزل یا ازمایشگاه یا کارگاه یا دست سازه باشد
۴ـ رسانه های ارزشیابی که فقط برای ارزشیابی چه انفرادی و چه گروهی استفاده می شود معلم توضیح نمی دهد فقط مسئله یا سوال یا چالش را ارائه می دهد و فراگیر مشغول آزمون عملکردی می شود.
